Katabasis ve anabasis
Hayat, inişler ve çıkışlarla döngüsel bir yolculuktur. Bazen dibe vururuz, karanlıkta kaybolmuş hissederiz; bazen de aydınlığa ulaşır, yeniden doğarız. Bu düşüş ve yükseliş teması, antik mistik hikâyelerde *katabasis* (aşağı iniş) ve *anabasis* (yukarı çıkış) kavramlarıyla ifade edilir. Bu iki süreç, insanın ruhsal ve psikolojik dönüşümünün temel taşlarıdır. Peki, kadim anlatılar bize hayatın en karanlık anlarından nasıl çıkabileceğimizi nasıl öğretiyor?
Katabasis: Karanlığa Yolculuk
Katabasis, mitolojide kahramanın yer altı dünyasına (Hades’e, cehenneme veya bilinçaltının derinliklerine) inişini anlatır. Bu yolculuk, bir tür ölüm ve dönüşüm metaforudur. Örneğin:
- Inanna'nın Yeraltına İnişi : Sümer mitolojisinde tanrıça Inanna, kız kardeşi Ereshkigal’in krallığına iner. Kapıdan geçerken tüm güçlerinden ve giysilerinden arınır, çıplak ve savunmasız kalır. Bu, egonun çözülüşünü sembolize eder.
- Odysseus'un Hades'e Yolculuğu : Odysseus, bilge kahin Tiresias’a danışmak için ölüler diyarına iner. Burada geçmişle yüzleşir ve kaderini öğrenir.
-Dante'nin Cehennemi : *İlahi Komedya*’da Dante, cehennemde günahlarını görür, pişmanlık yaşar ve arınma sürecine hazırlanır.
Modern Hayatta Katabasis
İşini kaybetmek, bir yakınını yitirmek, depresyon veya varoluşsal krizler… Bunlar kişisel "yeraltı yolculukları"dır. Katabasis, kontrolü kaybettiğimiz, eski kimliğimizin çözüldüğü andır. Ancak bu düşüş olmadan, gerçek bir yükseliş de mümkün değildir.
Anabasis: Işığa Doğru Yükseliş
Anabasis, katabasisten sonra gelen diriliş ve aydınlanma sürecidir. Kahraman, öğrendiği derslerle yeniden doğar:
- Inanna'nın Dirilişi : Inanna, yeraltından çıkarken yerine bir kurban (kocası Dumuzi) bırakmak zorunda kalır. Bu, dönüşümün bedelini simgeler.
- Herakles'in Kerberos'u Getirmesi : Herakles, Hades’ten üç başlı köpek Kerberos’u çıkararak karanlığı ışığa taşır.
- Dante'nin Cennete Yükselişi : Dante, cehennem ve arafı aştıktan sonra nihayet cennete ulaşır.
Modern Hayatta Anabasis
Depresyondan çıkış, yeni bir iş kurmak, travmayı aşmak… Anabasis, içsel bir uyanıştır. Kişi artık eskisi değildir; daha bilge, daha güçlüdür. Nietzsche’nin dediği gibi: "Zirvelerde yaşayan, uçurumlara bakmaya alışıktır."
Dibe Vurmak Neden Gereklidir ?
1. Yalancı Kimliklerin Çözülmesi: Kriz anlarında maskeler düşer, gerçek benlik ortaya çıkar.
2. Yeni Perspektif Kazanma: Dibe vurmadan, hayatın gerçek değerleri anlaşılamaz.
3. Dönüşüm İçin Alan Açma: Tıpkı Inanna gibi, eski benliğimizden sıyrılmadan yenilenemeyiz.
Nasıl Yeniden Yükselebiliriz ?
- Kabullenme: Düşüşü inkâr etmek, çıkışı engeller. "Bu da geçer" demek ilk adımdır.
- Bilgelik Arayışı: Odysseus gibi yolculuktan bir ders çıkarmak gerekir.
- Yardım Almak: Inanna’nın yardımcı ruhları (Ninshubur) gibi, destek sistemleri kritiktir.
- Yeni Bir Anlam Yaratmak: Nietzsche’nin *"Yaşamak için bir nedeni olan, her nasıla katlanır"* sözü burada devreye girer.
Katabasis ve anabasis, insanın ölüm ve yeniden doğuş döngüsüdür. Dibe vurmak, bir son değil, içsel bir arınma fırsatıdır. Antik hikâyeler bize şunu fısıldar: "Karanlık, ışığın doğum yeridir." Yeter ki düşüşümüzün hikmetini görelim ve yeniden yükselişin cesaretini taşıyalım.
"En derin kuyulardan en parlak yıldızlar görünür."
Carl Jung
03.08.2025